Чӑваш чӗлхи пунктуацийӗн тӗп правилисен пайӗ.

65§. Шухӑша уҫӑмлӑрах, калас тенине палӑртуллӑрах тӑвас тӗллевпе подлежащипе сказуемӑй е вӗсен ушкӑнӗсем хушшине тире лартаҫҫӗ, сӑмахран: Ӗмӗр ирттересси — уй урлӑ каҫасси мар (Ваттисен сӑмахӗ). Лӑпкӑ халӑх — пул паттӑр (Ҫеҫпӗл М.).

66§. Тирене каламасӑр хӑварнӑ сӑмах вырӑнне лартассё. Сиктерсе хӑваракан сӑмахӗ тем тӗрли те пулать — хӑй пӗлтерӗшли те, пулӑшу сӑмахӗ те. Тӗслӗхрен: Асатте кил хушши тытать, асанне — пӳрт ӑшши. Ал-ура — ӗҫлеме, ик хӑлха — итлеме, чӗлхе — пӳплеме (Ваттисен сӑмахӗсем).

67§. Пӗлтерӗшӗ тӑрӑх пӗр-пӗрне хирӗҫле пулнине кӑтартма хутсӑр предложени пайӗсем хушшине те, хутлӑ предложени пайӗсем хушшине те тире лартаҫҫӗ, ку пӗлтерӗш интонацире те палӑрать, сӑмахран: Кин пултӑм — хунемене юраймарӑм, хунеме пултӑм — кине юраймарӑм (Ваттисен сӑмахӗ). Вӑрманта пурӑнма лайӑх та — ӳпре-пӑван йӑлӑхтарать (А. Талвир).

68§. Хӑвӑрт пулакан е кӗтмен ӗҫе палӑртакан сӑмахсем умӗн хутсӑр предложенире те, хутлинче те тире лартаҫҫӗ, тӗслӗхрен: Пахаҫҫӗ те ар ҫынсем тӗпел кукринелле — тӗлӗннипе юпа пек хытса тӑраҫҫӗ (И.Мучи). Чӗлӗме чӗртсе те яраймарӑм — Ваҫҫа тепӗр енчен куян ҫакса та тухрӗ (К. Чулкаҫ).

69§. Хыҫҫӑнхи ӗҫ умӗнхин результачӗ е следствийӗ пулнине кӑтартма та хутсӑр е хутлӑ предложени пайӗсем хушшине тире лартаҫҫӗ, тӗслӗхрен: Лайӑх канатӑн — чир-чӗре манатӑн, канаймастӑн — малалла каяймастӑн (А. Ӗҫхӗл). Кӳлле кайса тӗллевсӗр турт та ухӑ — йӗппи шампа пулла ҫакланӗ ун (Я. Ухсай).

70§. Пӗр йышши членсем (е предложенисем) хыҫҫӑнхи пӗтӗмлетӳ сӑмах умӗн тире лартаҫҫӗ, тӗслӗхрен: Урамра, пахчасенче, картишӗнче — пур ҫӗрте те йывӑҫ (К. Турхан).

71§. Пӗр йышши ушкӗнсен ярӑмӗнчи юлашки сыпӑк пӗлтерӗшӗпе умӗнхисемшӗн пӗтӗмлетӳллӗ пулма пултарать (ун ҫинчен те интонаци асӑрхаттарать). Ун пек чухне ярӑмри юлашки сыпӑк умӗн тире лартаҫҫӗ, тӗслӗхрен: Таруҫ йӑрӑс пӳллӗ, ҫинҫе пилӗклӗ — тирпейлӗ ҫыхнӑ ыраш кӗлти пек (А. Артемьев).

72§. Умӗнхи сӑмахсен пӗлтерӗшне уҫса паракан сӑмаха е сӑмах ушкӑнне икӗ енчен те тире лартса уйрӑмлатма юрать (запятой лартасси ҫинчен 44-мӗш параграфа вулӑр). Кун пек сӑмахсене, запятойпа уйрӑмлатнӑ чухнехи пекех, уйрӑмлату интонацийӗпе вулаҫҫӗ. Тӗслӗхрен: Ача-пӑча — чи шавлӑ халӑх — пулла чупать хавасланса (А. Алка).

73§. Хӑш-хӑш чух шухӑш уҫӑмлӑхӗшӗн предложенин пӗр-пӗр сыпӑкне умӗнхи сӑмахсенчен уйӑрарах калани те ҫителӗклӗ, интонаципе уйрӑмлатни кирлӗ мар. Унашкал чухне ҫав сыпӑк умӗн тире лартаҫҫӗ, хыҫҫӑн нимӗн те лартмаҫҫӗ, тӗслӗхрен: Ухтиван темиҫе ҫул хушши ҫитсе ӳкме ӗмӗтленнӗ ҫӗре — ялне ҫитет (Хв. Уяр).

74§. Хутсӑр е хутлӑ предложенин иккӗмӗш пайӗ пӗрремӗшне мӗн енчен те — пулин ӑнлантарнӑ чух та вӗсем хушшине тире лартма юрать (икӗ точка лартасси ҫинчен 62, 63-мӗш параграфсене вулӑр), сӑмахран: Ҫартан таврӑнакан салтака пӗр пысӑк шухӑш канӑҫ памасть — малашнехи пурнӑҫ ҫулне тӗрӗс суйласа илесси (А. Артемьев).

75§. Кӳртӗм предложенисене тире лартса уйӑрма юрать (запятой лартасси ҫинчен 53-мӗш параграфра, скобка лартасси ҫинчен 78-мӗш параграфра ҫырна), тӗслӗхрен: Тимӗр кӑвак лашапа, ҫуни ҫине — тӗплӗн асӑрхаса та юлаймарӑм — виҫҫӗн ларнӗччӗ пулмалла (Илпек М.).

76§. Вӑхӑт е хисеп виҫине, инҫет тӑршшӗне кӑтартакан икӗ сӑмах хушшине тире лартассё, сӑмахран: 39-мӗш номерлӗ Мускав — Варшава рейс; 1905—1907 ҫулсенчи революци.

77§. Пӗр-пӗр теорие, вӗрентӗве е ӑслӑлӑх учрежденине икӗ пайӑр ятпа палӑртнӑ чухне вӗсем хушшине тире лартаҫҫӗ: Бойль—Мариотт законӗ.